به رغم اتحاد استراتژیک آمریکا و ترکیه در امور منطقه، اختلافات دو کشور بر سر حمایت واشنگتن از کردهای سوریه به شدت تشدید شده است.

استراتژی آمریکا در بحران سوریه برای بازپس گیری شهر رقه از دست داعش با چالش های جدی روبرو شده است و برای اجرای این راهبرد، بین دو متحد کلیدی خود یعنی ترکیه و نیروهای دموکراتیک سوریه (نیروی شبه نظامی وابسته به پ.ک.ک) گیر افاده است. آمریکا از سال گذشته برنامه تجهیز شاخه نظامی پ.ک.ک در سوریه برای مقابله با داعش در شمال سوریه را آغاز کرد و این مسئله تنش هایی را بین آنکار و واشنگتن ایجاد کرده و آمریکا را بر سر دوراهی انتخاب تاریخی قرار داده است. به رغم هشدارهای مقامات ترکیه، اما آمریکا عملا جانب شبه نظامیان کُرد وابسته به پ.ک.ک را گرفته و نسبت به نگرانی های امنیتی و مرزی ترکیه بی تفاوت است. اگرچه ترکیه از روی کار آمدن دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا به عنوان فرصتی برای آغاز فصل جدیدی در روابط دو کشور استقبال کرده بود، اما به نظر می رسد این دو کشور همپیمان در راه رویارویی درباره استراتژی شان در سوریه گام برمی دارند.

اختلاف ترکیه با آمریکا

تنش بین دو متحد اصلی آمریکا در شمال سوریه، یعنی شبه نظامیان کُرد وابسته به پ.ک.ک و ترکیه همچنان ادامه دارد و این مسئله سبب می شود دست آمریکا برای پیشبرد اهداف خود در سوریه بیش از پیش بسته شود و قدرت مانور این کشور برای عملی کردن نقشه هایش در این کشور کاهش یابد. به رغم مخالفت های شدید مقامات آنکارا با قدرت گرفتن شبه نظامیان کُرد وابسته به پ.ک.ک در شمال سوریه، واشنگتن به تجهیز کردها اقدام می کند و تسلیحات پیشرفته ای را در اختیار این نیروها قرار داده است تا از این طریق برنامه های خود در خاک سوریه را به پیش ببرد. باتوجه به حساسیت های روسیه و ایران، واشنگتن نمی تواند به طور مستقیم وارد خاک سوریه شود و به همین دلیل شبه نظامیان کُرد وابسته به پ.ک.ک سوریه نقش پیاده نظام آمریکا برای نابودی داعش را بازی می کنند و واشنگتن برای رسیدن به موفقیت در مقابل داعش به کردها نیاز مبرمی دارد و به همین خاطر در ماه های اخیر همزمان با آموزش کردها، تسلیحات گسترده ای را در اختیار آنها قرار داده است. تسلیح کردها به سلاح های پیشرفته آمریکایی خشم مقامات آنکارا را در پی داشته است.

واشنگتن می ‌خواهد با کمک کردها، تروریست های داعش را از شهر رقه خارج کرده و پیروزی بر داعش در سوریه را به نام خود ثبت کند اما در این میان مانع بزرگی به نام ترکیه را سر راه خود دارد که کمر به نابودی مدافعان کرد سوریه بسته است. مقامات واشنگتن در حال سبک و سنگین کردن آزادسازی رقه هستند و کردها الآن به دروازه های رقه رسیده اند تا با حمایت آمریکا بتوانند تروریست ها را از این شهر بیرون کنند اما مسئله ای که سبب کند شدن پیشروی کردها می شود تضاد منافعی است که بین آنکارا و واشنگتن ایجاد شده است.

باتوجه به اینکه ترکیه نسبت به قدرت گرفتن کردها حساسیت بیشتری به خرج می دهد، کمک تسلیحاتی آمریکا از کردها، می تواند روابط آنکارا- واشنگتن را خدشه دار کرده و همکاری های دو طرف در سوریه و منطقه را تحت تاثیر قرار دهد. اگر اختلافات بر سر دو نیروی شبه نظامی وابسته به پ.ک.ک یعنی نیروهای دموکراتیک سوریه (YPD) و یگان های مدافع خلق (YPG) و راهبرد دو کشور در سوریه عمیق تر شود، ترکیه می تواند دسترسی آمریکا به پایگاه هوایی اینجرلیک را به شدت محدود کند.

نکته مهم دوگانگی رفتار ترکیه در برخورد با بحران سوریه است. ترکیه از یک طرف مدعی مبارزه با داعش است و از سوی دیگر، سعی دارد کردها را که نیروهای اصلی مبارزه با داعش در شمال سوریه هستند سرکوب کرده و به حاشیه براند. واشنگتن نسبت به گروه های تحت حمایت ترکیه در سوریه، امید چندانی ندارد چراکه بسیاری از آنها با عناصر القاعده و داعش ارتباط نزدیکی دارند و آمریکایی ها می دانند که حمایت از این گروه ها در شش سال گذشته نتیجه ای در پی نداشته است، اما کردها نشان داده اند که در صورت حمایت های مالی و تسلیحاتی می توانند متحد خوبی برای تحقق برنامه های واشنگتن در سوریه باشند.

هرچند آمریکا سعی دارد با سیاست کج دار و مریز، دو متحد خود را راضی نگه دارد اما باتوجه به اختلافات عمیق ترکیه و کردها این مسئله می تواند موجبات ناراحتی دو طرف را فراهم کند. آمریکا سرمایه گذاری بزرگی روی کردها کرده و حال آنکه ترکیه نیز در حملاتی که ظرف چند سال گذشته به راه انداخته؛ این گروه ها را مورد هدف قرار داده است. آمریکا کردها را به عنوان مهره خود برای پیشبرد برنامه هایش در سوریه انتخاب کرده و ترکیه را بر سر دو راهی قرار داده است.

کردهای سوریه، در یکی از مهم ترین فرازهای تاریخ سیاسی خود موفق شده اند اتحاد اولیه میان دو کشور آمریکا و ترکیه بر سر سوریه را کاملا مختل کنند؛ تا جایی که به نظر می رسد هیچ چشم انداز مطلوب مشترکی میان دو کشور مزبور متصور نباشد. تلاش ترکیه برای جلوگیری از تسلیح نیروهای کرد به تسلیحات نیمه سنگین راه به جایی نخواهد برد و در صورتی که نیروهای دموکراتیک سوریه بتوانند پیروزهای بزرگی را در مبارزه با داعش و سایر گروه های تروریستی به دست آورند، آمریکا از طریق آنها می تواند وارد چانه زنی در ساختار سیاسی دمشق شود تا شاید بتواند سهمی از قدرت را در آینده سوریه به دست آورد.

نگرانی های ترکیه

ترکیه قدرت یابی شبه نظامیان کُرد وابسته به پ.ک.ک در مرزهای جنوبی این کشور را تهدیدی برای امنیت ملی خود می داند و از این واهمه دارد که با تشکیل یک دولت کرد در شمال سوریه، مناطق کردنشین در ترکیه نیز قدرت فزاینده ای کسب نمایند. ترکیه این مساله را یک تهدید جدی و قدرتمند شدن حزب کارگران کردستان «پ ک ک» می داند.

دلیل دیگر نگرانی ترکیه موفقیت هایی است که شبه نظامیان کُرد وابسته به پ.ک.ک در مقابل تکفیری ها به دست آورده اند. ترکیه در شش سال گذشته با گشودن مرزهای خود به روی تکفیری ها، دهها هزار نفر را برای مقابله با نظام سوریه به این کشور اعزام کرد تا شاید با سرنگونی دولت دمشق «امپراطوری نوعثمانی» خود در منطقه را عملی کند اما پیروزی کردها در مقابل داعش و دیگر گروه های تروریستی تمام نقشه های رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه را برای احیای این امپراطوری بر باد خواهد داد و این چیزی نیست که آنکارا در مقابل آن کوتاه بیاید. بنابراین ترکیه برای توقف روند پیشروی کردها در شمال سوریه، عملیات «سپر فرات» را شروع کرد تا مانع از تحقق قدرت یابی کردها شود. ترکیه که به شدت نگران افزایش اعتبار و تقویت جایگاه کردها در ساختار سیاسی- نظامی شمال سوریه است تلاش دارد مانع هرگونه تجهیز این ائتلاف کردها شود.

سرمایه گذاری غرب روی کردها

در شرایط فعلی همان میزان که کردها به توان نظامی آمریکا نیاز دارند، واشنگتن نیز به کردها برای رسیدن به موفقیت در سوریه نیاز دارد اما تاریخ روابط بین الملل نشان داده که سیاست ها پس از جنگ تغییر می کنند و ممکن است متحدان به دشمنان قسم خورده تبدیل شوند. آمریکایی ها نشان داده اند از کردها به عنوان حربه ای برای کسب امتیاز از کشورهای منطقه استفاده می کنند و باتوجه به غیر قابل پیش بینی بودن ترامپ در عرصه سیاست خارجی، احتمال اینکه واشنگتن در قبال امتیاز گیری از ترکیه، کردها را رها کنند وجود دارد. اما این نکته را نباید فراموش کرد که در ترجیح دادن کردها به ترکیه در سوریه، واشنگتن تنها نیست و کشورهای اروپایی نیز این مسئله را با جدیت دنبال می کنند. تنها آمریکا نیست که کردها را مسلح می کند بلکه کشورهای اروپایی نیز روی موفقیت کردها حساب باز کرده اند و صدها تن از نیروهای نظامی اروپایی برای آموزش کردها در شمال سوریه حضور دارند.

باتوجه به سرمایه گذاری گسترده غربی ها روی کردها، در نهایت ترکیه مجبور خواهد شد از مواضع اعلانی خود کوتاه بیاید، چراکه اروپایی ها از سیاستی که کردها را تنها بگذارد حمایت نمی کنند. همچنین اختلافات اروپایی ها با ترکیه بر سر نقض حقوق بشر در این کشور بالا گرفته است و به نظر نمی رسد، مقامات اروپایی بار دیگر تن به خواسته ترکیه بدهند. زیرا سیاست های آنکارا در سوریه نه تنها کمکی به نابودی تروریسم نمی کند بلکه به رشد گروه های تکفیری منجر می شود و از اینرو، کشورهای اروپایی که خود قربانی حملات تروریستی شده اند دنباله رو سیاستهای ترکیه در منطقه نخواهند بود.

ارزیابی نهایی

کردها و ترکیه با اهداف کاملا مجزا سعی در جلب حمایت واشنگتن دارند اما در صورتی که آمریکا به حمایت های نظامی از شبه نظامیان کُرد وابسته به پ.ک.ک ادامه دهد، ترکیه نیز نبرد با پ.ک.ک را تشدید خواهد کرد. درگیری متحدان واشنگتن، دونالد ترامپ را در میدان سوریه با چالش های جدی مواجه خواهد کرد و قدرت مانور آمریکا را کاهش خواهد داد. می توان گفت، باتوجه به شرایط حاکم بر ترکیه که به گفته غربی ها غیردموکراتیک شده و به سمت دیکتاتوری پیش می رود، آمریکا و متحدان اروپایی اش در روابط با آنکارا بازنگری خواهند کرد.