مناسبات آنکارا – واشنگتن به ویژه در اواخر دوره دوم ریاست جمهوری باراک اوباما، تحت تاثیر سیاست های متفاوت دو کشور در قبال تحولات منطقه و رویدادهای تکان دهنده داخلی از جمله کودتای نافرجام و مبارزه با پ.ک.ک، یکی از ملتهب ترین دوران را سپری می کند.
انتخاب دونالد ترامپ از دید آنکارا به عنوان فرصتی برای عبور از این دوران دیده می شود.
نظری به واکنش های سریع رهبران ترکیه و تحلیل و تفسیرهای منتشر شده در رسانه های این کشور، نشاندهنده ناراحتی و ناخرسندی ترک ها از فرایند فعلی در مناسبات دو کشور هم پیمان و دارای روابط ویژه اقتصادی و دفاعی می باشد.
رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه پیش از ظهر روز چهارشنبه درحالی که فقط یکی دو ساعت از روشن شدن نتایج غیررسمی انتخابات امریکا می گذشت، در واکنش به پیروزی دونالد ترامپ، گفت: دمکرات ها پس از دو دوره، قدرت را به جمهوریخواهان تحویل دادند تا دوره ای جدید در آمریکا آغاز شود.
وی افزود: به نام ملت ترکیه این ترجیج مردم آمریکا را به «خیر» تفسیر کرده و آینده موفقی را آرزو می کنم.
اردوغان چهارشنبه شب در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: انتخاب ترامپ به عنوان چهل و پنجمین رئیس جمهوری آمریکا را تبریک گفته و امیدوارم روابط دوکشور بیش از پیش تقویت شود.
او شب گذشته با ترامپ گفت و گوی تلفنی داشت.
منابع نهاد ریاست جمهوری ترکیه اعلام کردند؛ اردوغان و ترامپ در این تماس تلفنی بر عزم خود در گسترش مناسبات دوجانبه، مبارزه با تروریسم و همکاری در مسایل منطقه ای و بین المللی، تأکید کرده اند.
اردوغان با اشاره به اینکه ترکیه و آمریکا دو هم پیمانی هستند که روابطی مبتنی بر احترام متقابل و منافع مشترک دارند، گفت که بر این باور است در دوره جدید، روابط دوجانبه با همکاری مشترک دو رئیس جمهوری، بیش از پیش تقویت شود.
منابع نهاد ریاست جمهوری ترکیه گفتند؛ گفت و گوی تلفنی اردوغان و ترامپ در جو صمیمی انجام شده و دو طرف، در کنار روابط دوجانبه، برای گسترش هرچه بیشتر مناسبات، همکاری ها در موضوعات منطقه ای و بین المللی و در رأس آن تروریسم، بر عزم خود تأکید کرده اند.
بینالی یلدریم نخست وزیر ترکیه نیز در نخستین واکنش رسمی دولت آنکارا به پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، با اشاره به اینکه تاکنون به تقاضاهای کشورش در خصوص استرداد فتح الله گولن به ترکیه پاسخ مثبتی داده نشده، از رییس جمهوری جدید آمریکا خواست برای شروع تازه ای در روابط، «گولن» را هرچه زودتر به آنکارا تحویل دهند.
مولود چاوش اوغلو وزیر خارجه ترکیه هم گفته است: یقین دارم در دوره جدید روابط دو کشور تقویت و توسعه خواهد یافت.
کارشناسان روابط بین الملل در آنکارا، اظهار نظرهای خوشبینانه و سریع مقامات ترکیه را بیش از اینکه تبیین کننده استقبال این کشور از انتخاب ترامپ بدانند آن را ناشی از روحیه خوشحالی از شکست خانم هیلاری کلینتون عنوان می کنند که بنا به نظر حاکم بر محافل نزدیک به دولت، پیروزی کلینتون می توانست دوران بدتر از دوران باراک اوباما را برای ترکیه به ارمغان آورد.
پروفسور محی الدین آتامان، معاون بنیاد پژوهش های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی (SETA) می گوید، با انتخاب ترامپ روابط آنکارا – واشنگتن که مدتی به سردی گرائیده است، رو به بهبود خواهد رفت.
او می گوید: روابط دو کشور در دوره هشت ساله اوباما به جز در مقطعی همواره دچار مشکل بوده که بارزترین آن حضور گولن در آمریکا و روابط ویژه ای که آمریکا با کردهای سوریه توسعه داده است. هیلاری کلینتون نیز وعده داده بود که راه اوباما را خواهد رفت. لذا این وضعیت ترکیه را به نقطه ای کشاند که آماده پذیرش هر نامزد دیگری به جز دمکرات ها شد.
او در عین حال دوره ترامپ را دوره ای بلا تکلیفی و نامعلوم خواند و گفت: سیاستمداران ترک و افکار عمومی ترکیه به رغم این نامعلومی، آن را به عنوان فرصتی برای کشور ارزیابی می کنند. آتامان در خصوص انتظار از سیاست های ترامپ نیز اعتقاد دارد که در دوره جدید دولت آمریکا، تمایل کمتری نسبت به دمکرات ها در پرداختن به موضوعات سیاست داخلی ترکیه وجود داشته باشد. افزون بر این ترامپ از فکر تشکیل منطقه امن در شمال سوریه حمایت می کند و این چیزی است که ترکیه به شدت دنبال آن است و نتوانست دولت اوباما را به این کار متقاعد کند.
معاون «ستا» با اشاره به برخوردهای تند ترامپ با ایران، پیش بینی می کند که در دوره جدید، ترامپ برای پیگیری سیاست های خود در قبال ایران، ترکیه را کنار خود خواهد گذاشت. او بیش از سیاست، به اقتصاد تاکید می کند. اگر چنین رویکردی باشد، این به نفع ترکیه خواهد بود. لذا در آینده نزدیک انتظار بهبود روابط ترکیه و آمریکا را دارم.
اما سینان اولگر تحلیل گر دیگر ترکیه ای برخلاف آتامان معتقد است، اگر گفتمان تند ترامپ علیه ایران در دوران مبارزات تبلیغاتی به سیاست دولت تازه آمریکا تبدیل شود، این رویکرد نه تنها فرصت هایی را برای نفش آفرینی بیشتر ترکیه در سیاست های منطقه ای فراهم نمی کند، بلکه، ریسک های امنیتی جدی برای این کشور می تواند به دنبال داشته باشد.
وی که رئیس مرکز پژوهشهای اقتصادی و سیاست خارجی (EDAM) است، همچنین اعتقاد دارد که دست زدن به برجام، می تواند مشکلات امنیتی جدی در خاورمیانه به بار خواهد آورد. همچنین حمایت های بدون قید و شرط ترامپ از اسراییل، در طول زمان می تواند مشکلات خاورمیانه را بیش از پیش لاینحل سازد.
ولی او در اینکه موضوع دمکراسی برای ترامپ، مسئله دارای اولویتی نخواهد شد و از این رو با ترکیه نیز چالشی نخواهد داشت، هم فکر است. اولگن همچنین انتظار ترکیه از تحویل فوری گولن به ترکیه را خوش بینامه توصیف کرده و می گوید: شاید ترامپ گفتمان متفاوتی را با دولت اوباما در این زمینه داشته باشد، ولی در نهایت موضوع را به قوه قضایی محول خواهد کرد.
سمیح ایدیز روزنامه نگار کهنه کار ترکیه نیز یکی از مهمترین عوامل حاکم شدن خوش بینی بر دولتمردان ترکیه در ارتباط با دوره جدید را احتمال تحویل گولن به این کشور ارزیابی کرده و می گوید: اما با توجه به نظام سیاسی و حقوقی حاکم بر آمریکا باید پذیرفت که ترامپ نیز نمی تواند به تنهایی در این زمینه کاری بکند. او در مورد موضوع گیری ترامپ در مورد کردهای سوریه متفاوت از اوباما نیز تردید دارد.
احمد قاسم استاد روابط بین المللی دانشگاه غدیرخاص استانبول نیز در گفت و گو با بخش ترکی بی بی سی با اشاره به اینکه ترامپ یک جعبه سر بسته است، ابراز عقیده کرده که اگر به نوعی رابطه خون گرمی بین ترامپ و اردوغان شکل گیرد، ترکیه می تواند نتایج و دستاوردهای خوبی از دوران ترامپ داشته باشد. ترامپ یک کارآفرین و پراگماتیک است و مایل است روابط انسانی خوبی برقرار کند.
سردار تورگوت روزنامه نگاری که افزون بر ۲۰ سال در آمریکا فعالیت خبری داشته و اکنون در روزنامه خبرترک ستون نویسی می کند، نوشته است: با هرکس که در آمریکا گفت و گو کرده، بر این باور است که دوران ترامپ از منظر ترکیه به هیچ وجه بدتر از دوران ریاست جمهوری هیلاری کلینتون نمی تواند باشد.
او تاکید دارد، ترامپ در ترسیم سیاست خارجی دولت متبوع خود متفاوت از سیاستمداران کهنه کار، بدون داشتن کوله باری از گذشته اقدام خواهد کرد و این در حالی است که کلینتون با هم پیمانان کرد آمریکایی در منطقه رابطه نزدیک داشت.
به باور تورگوت، در دوره اوباما، یک حرکت ضد ترکیه و خصومت با اردوغان در واحدهای دولتی آمریکا شکل گرفت و این در نهایت در سیاست های اوباما نیز بازتاب داشت و تاثیر گذار شد. اما ترامپ چنین باری را بر دوش ندارد و امکان برقراری روابط شفاف و سازنده با ترکیه را دارد. اظهارات ترامپ در مورد پوتین نیز این انتظار را ایجاد کرده که همکاری نزدیکی بین این دو شروع شود که با توجه به دوستی خوب اردوغان و پوتین، این می تواند دست ترکیه را در بسیاری از سیاست های منطقه ای باز کند. افزون بر این ترامپ برخلاف هیلاری، بدون پیش داوری روابط خود با ترکیه را تنظیم کند.
این روزنامه نگار با ادعای اینکه ترامپ نیز همانند اردوغان، انقلابی است، نوشته است: روی کار آمدن اردوغان و حزب عدالت و توسعه را در سال ۲۰۰۲ میلادی هیچکس پیش بینی نکرده بود و اکنون نیز ترامپ به رغم همه کمپین ها و هجمه گسترده رسانه ای، روی کار آمد. چون همانند اردوغان افکار عمومی را خوب سنجیده بود.
به باور نویسنده ترامپ نیز همانند اردوغان انقلابی و مخالف سرسخت نظام حاکم است تا حدی که حزب جمهوریخواهان نیز پشت او را خالی کردند.
اوزجان تیکیت نویسنده دیگر روزنامه خبرترک با اشاره به اینکه ترکیه با دو سازمان تروریستی پ.ک.ک و فتو ( سازمان تروریستی فتح الله گولن ) مبارزه بقا دارد، نوشته است آنکارا مدتهاست واشنگتن را همبستر این سازمان های تروریستی اعلام کرده است. ادامه این وضع می توانست روابط دو کشور را به طور بسیار تعیین کننده ای منحرف کند. از این منظر پیروزی ترامپ برای ترکیه فرصتی طلایی است.
او با اشاره به اینکه تاکنون از تیم ترامپ اظهار نظر مستقیمی در ارتباط با ترکیه نبوده است، می نویسد: تماس های غیر مستقیم به ویژه در ماههای بین دو طرف شروع شده است.
تیکیت با یادآوری پاسخ اردوغان به اظهارات تند ترامپ در دوران مبارزات تبلیغاتی خود علیه مسلمانان، گفته بود: اجازه بدهید انتخاب شود، بعد. او مدعی کرده است اردوغان به عنوان یک دولتمرد با تجربه با لحاظ احتمال پیروزی ترامپ چنین پاسخ متعادلی را داده بود. حزب حاکم عدالت و توسعه نیز از موضع گیری صریح در دوران مبارزات تبلیغاتی آمریکا که به تواند مناسبات دو کشور را به مخاطره بیاندازد، پرهیز کرده بود.
به باور این روزنامه نگار، تیم ترامپ نیز در مورد ترکیه موضع محتاطانه ای در دوران مبارزات تبلیغاتی داشت و مقاومت مردم ترکیه در قبال کودتاگران و رهبری اردوغان را ستوده بود. او سخنان مایک پنس معاون ترامپ را در گفت و گو با یک شبکه خبری در شب ۱۵ جولای را یادآوری کرده و نوشته است، مایک پنس در واقع با فلاکت خواندن شب ۱۵ جولای را که کلینتون – اوباما مسبب آن بوده اند، در واقع به رابطه فتو – آمریکا اشاره تلویحی داشت.
این نویسنده وعده های سیاست خاجی ترامپ – پنس را از نظر روابط با ترکیه امیدوار کننده توصیف کرده و نوشته است: پنس به دفعات گفته است صرف مبارزه با داعش در سوریه کافی نیست و همانند ترکیه ریشه اصلی مشکلات در سوریه را نظام بشار اسد دیده و بر لزوم اعمال فشار نظامی علیه دولت بشار اسد تاکید کرده است.
چنین دیده می شود که آنکارا انتظار دارد در دوره جدید در واشنگتن بیش از گذشته مطرح شده و در سیاست های منطقه ای آمریکا، به عنوان یک شریک و هم پیمان نگاه شود. به رغم با توجه به اینکه ترامپ در بهمن ماه آینده ریاست جمهوری را از اوباما تحویل خواهد گرفت، شکل گیری سیاست های تازه آنکارا – واشنگتن به متغیرهای زیادی در سیاست داخلی دو کشور و تحولات غیرقابل پیش بینی در منطقه خاورمیانه و جهان بستگی خواهد داشت.