بررسی آثار و پیامدهای پولشویی بر سیستم‌های اقتصادی
هاشم مکاری (کارشناس ارشد مدیریت مالی)
در این نوشته قصد داریم چگونگی رابطه پولشویی با فساد اداری و مالی و راهکارهای مبارزه با آن را بررسی کنیم. مقابله با پولشویی در ۳ سطح مؤسسه‌ها، ملی و بین‌المللی صورت می‌گیرد؛ در سطح نخست، مؤسسه‌های اقتصادی به عنوان اولین نهاد رو در رو با پدیده پولشویی ملزم به مبارزه قاعده‌مند با آن هستند. از سوی دیگر، در عرصه ملی نیز کشورها با اتخاذ برخی تدابیر ویژه باید به مبارزه با این معضل، بپردازند. افزون بر این، فعالیتهای گسترده‌ای نیز به منظور مقابله با پولشویی در عرصه بین‌المللی در حال انجام است. از سوی دیگر، برگزاری گردهمایی‌‌هایی در سطح بین‌المللی و انتقال تجارب کارشناسان کشورهای پیشرو در مبارزه با این معضل به سایر کشورها و به طور خلاصه برگزاری دوره‌های آموزشی در عرصه بین‌المللی، از دیگر موارد مبارزه با پولشویی است.
تأثیرات پولشویی بر بخش عمومی اقتصاد
الف: پایین آمدن سطح رفاه عمومی
پولشویی تأثیرات مضر و زیانباری بر درآمد دولت دارد چرا که میزان مالیات جمع‌آوری شده را به شدت تقلیل میدهد. گزارش کم درآمدها یکی از شیوه‌های مرسوم برای فرار مالیاتی توسط پولشویان است. این عمل باعث میشود که دولتمردان نرخ مالیات را بالاتر ببرند و در نتیجه شرکت‌هایی که قانونی فعالیت می‌کنند، تضعیف میشوند.
ب: ایجاد موانعی برای خصوصی سازی
خصوصی سازی اگر چه می‌تواند منافع اقتصادی قابل توجهی به همراه داشته باشد ولی به عنوان ابزاری بسیار مؤثر برای پولشویی نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. سازمان‌های مجرم که از توان مالی بالایی برخوردار هستند، میتوانند با خرید شرکت‌ها و مؤسسات مورد نظر خود و به ویژه با خرید مؤسسات مالی و بانکها به نوعی چرخه پولشویی خود را تکمیل‌تر کرده و از پوشش بانکهای خودی برای پنهان کردن عواید حاصل از فعالیتهای مجرمانه و همچنین گسترش فعالیتهای غیر قانونی استفاده کنند.
تاثیر پولشویی بر بخش پولی اقتصاد
الف: تغییر در تقاضای پول، نرخ ارز و نرخ سود بانکی:
پولشویی تقاضای پول را نیز تحت تأثیر فرار میدهد. اگرچه پولشویی در ابتدا میزان تقاضای پول را افزایش میدهد ولی در بلند مدت روند کاملاً معکوس میشود و پولشویی کاهش تقاضای پول را در پی دارد. کویرک در تحقیق خود نشان داده است که ده درصد افزایش در میزان جرم، موجب شش درصد کاهش درتقاضای پول میشود. بنابراین در اثر پولشویی مردم تقاضای پول خود را کاهش میدهند و این امر از طریق بازارهای پول بازار نرخ بهره و نیز بازار ارز نیز تحت تأثیر منفی آن قرار میگیرند.
ب: افزایش نوسانات نرخ ارز و نرخ سود بانکی
مؤسسات مالی متکی به عواید حاصل از فعالیتهای مجرمانه در مدیریت مناسب دارائی‌ها در انجام به موقع تعهدات و عملیات خود با مشکلات و چالشهای بیشتری مواجه‌اند. چرا که مقادیر زیادی پول با هدف پولشویی وارد مؤسسات مالی شده و به طور ناگهانی و غیر قابل پیش‌بینی از این مؤسسات خارج میشوند که این امر به نوبه خود مشکلاتی را در مورد نقد شوندگی و امور اجرایی در بانک ها ایجاد می‌کنند. از طرف دیگر این خروج ناگهانی مقادیر قابل توجه پول موجب میشود که بازارهای پول و درنتیجه بازار بهره و بازار ارز دچار نوسانات شدیدی شوند که این امر در بلندمدت بی ثباتی این بازارها را در پی دارد.
تأثیرات پولشویی بر بخش مالی اقتصاد
الف: افزایش اعطای اعتبارات
زمانی که حجم پولهای کثیف در جامعه افزایش یابد، مقادیر بیشتری از اعتبارات برای وام‌دهی در دسترس خواهند بود و لذا نرخ‌های بهره کاهش می‌یابند. این امر موجب افزایش وام‌هایی با ریسک بالا شده و بازگشت سرمایه را در آینده با مخاطراتی روبه‌رو میکند و نیز به علت خروج غیر قابل پیش‌بینی این وجوه از سیستم بانکی در صورتی که میزان قابل توجهی از پس اندازها را تشکیل دهد، بانکها را با بحران‌های شدید مالی روبه رو می‌سازد.
ب: افزایش جریان ورودی و خروجی سرمایه
پولشویی باعث میشود که منابع مالی به سمت کشورهایی که در آنها قوانین مالی سهل تر و نیز منافذ پولشویی بیشتر است سرازیر گردد. پس میتوان گفت که این عمل موجب میشود تا سرمایه از کشورهای توسعه یافته به سمت کشورهای کمتر توسعه یافته سوق یابد. به دلیل کم بودن بازدهی و کارایی در کشورهای توسعه نیافته نسبت به کشورهای توسعه یافته، پولشویی موجب ناکارایی و عدم استفاده بهینه از منابع مالی در کل دنیا میشود.
ج: افزایش فساد در بخش مالی
جرائم سازمان یافته میتوانند به آسانی در مؤسسات مالی رخنه کرده و از دو طریق مانع از توسعه مالی در کشور شوند. نخست اینکه، همبستگی بالایی میان پولشویی و کلاهبرداری وجود دارد و لذا پولشویی از این طریق فرسایش مؤسسات مالی را در پی دارد و دوم اینکه اعتماد مشتریان که بزرگترین پشتوانه رشد و توسعه بازارهای مالی است، نسبت به مؤسسات مالی کاهش می‌یابد و این امر در بلندمدت توسعه این نهادها را پرهزینه و در مواردی غیر ممکن میکند.
منابع:
- بهرام زاده حسین و شریعتی حسین، روشهای مبارزه با پول شویی، مجله تدبیر ۱۴۹
- افشاری غلامرضا، ۱۳۸۷ گزارش مبارزه با پولشویی، مجله بورس اوراق بهادار تهران ۹ و ۱۰
- تذهیبی فریده، ۱۳۸۳، پولشویی، انتشارات زعیم
- خمامی زاده فرهاد، مبارزه با پول شویی در بانکها و موسسات مالی، مجله حقوقی دفتر خدمات بین الملل ۲۹
- رهبر فرهاد، پول شویی و آثار و پیامدهای آن، مجله تحقیقات اقتصادی ، پاییز ۱۳۸۲
- جزایری مینا، نگاهی به جرم پولشویی و اسناد بین المللی مرتبط با آن، مجله روند ۴۲
- سرداری روزبه و خلیل زاده محمد، نگاهی به پولشویی در بازار سرمایه، مجله پژوهش حسابداری ۱۷
- طرح مطالعاتی مبارزه با جرم پولشویی، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی/ تیر ۱۳۸۲ برگرفته از مجله علمی – پژوهشی مجلس شورای اسلامی شماره ۳۷
FATF report.2009.Moey Laundering and Terrorist Fiancing in the Securities Sector –
