کورد پاریز – سرویس سایر رسانه ها
هرچه به زمان تعیین‌شده همه‌پرسی استقلال کردستان عراق نزدیک می‌شویم، واکنش‌ها و نگرانی کشورهای همسایه عراق به‌ویژه ایران و ترکیه افزایش می‌یابد. اما همین مسئله موجب همگرایی ایران و ترکیه حتی در مورد سوریه شده، درحالی‌که جنگ سوریه یکی از مهم‌ترین اختلافات دو کشور در چند سال اخیر بوده است. سفر سرلشکر باقری به ترکیه را از این منظر می‌توان حامل پیام‌های مهمی دانست که بیش‌ازپیش متوجه کردها‌ست. اواخر هفته گذشته سرلشکر محمدحسین باقری سفری به ترکیه داشت و با مقامات نظامی و همچنین رئیس‌جمهوری این کشور دیدار کرد.
این نخستین‌بار بود که رئیس ستاد نیروهای مسلح به ترکیه سفر و همچنین با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری این کشور دیدار می‌کرد. این دیدارها گرچه با هدف افزایش مناسبات و همکاری‌های دفاعی صورت گرفت اما در نهایت منجر به توافقات دو کشور درباره انجام عملیات نظامی در ادلب سوریه شد.
سرلشکر باقری درباره اهداف این سفر اظهار کرد: در جریان این سفر درباره مسائل منطقه‌ای مهم از جمله تصمیم همه‌پرسی استقلال در اقلیم کردستان عراق در اوایل مهر با مقامات ترکیه مذاکراتی داشتیم.
او بیان کرد: در این دیدار دو طرف ایرانی و ترکیه‌ای تأکید و اعلام کردند که برگزاری این همه‌پرسی اگر چنانچه اتفاق بیفتد، مبنایی برای آغاز یکسری تنش و درگیری در داخل کشور عراق خواهد بود که تبعات آن دامنگیر کشورهای همجوار خواهد شد.
او با بیان اینکه برگزاری همه‌پرسی استقلال در اقلیم کردستان عراق، هم عراق، هم ایران و هم ترکیه را درگیر خواهد کرد، گفت: به همین علت مقامات دو کشور تأکید دارند که چنین کاری امکان‌پذیر نیست و نباید صورت بگیرد.
واکنش اقلیم کردستان به اظهارات سرلشکر باقری
اظهارات سرلشکر باقری درباره همه‌پرسی استقلال کردستان با واکنش اقلیم کردستان همراه بود. به نقل از روزنامه الیوم، سخنگوی رسمی وزارت پیشمرگه اقلیم کردستان عراق در واکنش به سخنان سرلشکر محمدحسین باقری در بیانیه‌ای مدعی شد که مسئله حقوق ملت کردستان به آقای باقری مربوط نمی‌شود و این کار را دخالت در امور داخلی اقلیم کردستان خواند. در این بیانیه آمده است: خبرگزاری ایرانی تسنیم سخنان رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران را منتشر کرده و به نقل از او گفته بود که برگزاری همه‌پرسی امری محال است. سخنگوی وزارت پیشمرگه مدعی شد: برگزاری همه‌پرسی حق طبیعی ملت کردستان است و هیچ‌کس جز ملت کردستان حق ندارد در مورد این همه‌پرسی سخن بگوید.
توافق مهم درباره سوریه
اما در کنار بحث همه‌پرسی استقلال کردستان، دو کشور در مسئله سوریه هم به توافقاتی رسیده‌اند؛ توافقاتی که ترکیه از آن به‌عنوان همکاری در عملیات منطقه ادلب سوریه خبر داده است و این همکاری با نادیده‌گرفتن توافق ایران و ترکیه و با همراهی روسیه در مذاکرات صلح آستانه، یکی از مهم‌ترین توافق‌نظرهای دو کشور در جهت پایان‌دادن به بحران سوریه محسوب می‌شود. سرلشکر باقری دراین‌باره اظهار کرد: در جریان دیدار با مقامات ترکیه در مورد هماهنگی دو کشور در ایجاد آرامش و امنیت در سوریه در ابعاد مختلف بحث و تأکید شد که بر مبنای ساز و کاری که در آستانه دنبال می‌شود و بر‌اساس مذاکرات کارشناسی‌ای که در تهران و آنکارا بین مقامات سیاسی و کارشناسان انجام می‌شود، فرایند صلح سوریه دنبال شود. او افزود: مقامات ترکیه اعلام کردند که کاملا با این فرایند هماهنگ هستند و این کار دنبال خواهد شد.
احتمالات یک سفر
حال برخی تحلیلگران سفر رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران به ترکیه را آغاز فصل جدیدی از روابط دو کشور می‌دانند. اندیشکده استراتفورد آمریکا در گزارشی با اشاره به سفر رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران به ترکیه آن را بی‌سابقه و تاریخی توصیف کرد و گشایش فصلی نوین در مناسبات تهران- آنکارا خواند.
در این گزارش آمده است که دو کشور ایران و ترکیه که به‌لحاظ تاریخی رقیب دیرینه‌ای هستند اما برخی اختلافات خود را برای تمرکز بر اولویت‌های مشترک کنار گذاشته‌اند تا از رهگذر آن، به مدیریت جنگ داخلی در سوریه و کاهش روند حرکت کردها به سوی تشکیل یک حکومت خودمختار بزرگ‌تر، دست یابند.
تحولات سوریه اولویت اصلی برای ترکیه و ایران بوده و شرایط موجود برای هر دو کشور برای رسیدن به تفاهم در شمال سوریه با هدف رفع نگرانی‌های آنان، فراهم است.
این گزارش می‌افزاید: ترکیه علاقه‌مند به کاهش قلمروی حاکمیت سرزمینی کردها در کنار مرزهای خود با سوریه بوده و این درحالی است که ایران و نیروهای وفادار تحت حمایتش بر شکست شورشیان در استان ادلب سوریه متمرکز هستند. به نظر می‌رسد ایران و ترکیه با همکاری یکدیگر می‌توانند به اهدافشان دست یابند اما با این وجود، همکاری دو کشور می‌تواند بر مناسبات غیر‌طبیعی میان واشنگتن و این دو کشور اثر منفی گذاشته و سطح آن را تنزل دهد. این اندیشکده آمریکایی در ادامه نقش‌آفرینی روسیه در مناسبات تهران- آنکارا را مهم ارزیابی کرد و نوشت: روسیه که اکنون به‌عنوان اصلی‌ترین رقیب واشنگتن برای تأثیرگذاری در خاورمیانه و مناطق فراتر از آن، شناخته می‌شود در گفت‌وگوی‌های جاری میان ایران و ترکیه در موضوع سوریه، مشارکت داشته است و افزون بر آن، وزیر امور خارجه روسیه نیز برای پیگیری تحولات استان ادلب سوریه به‌زودی به رایزنی با مقامات ترکیه خواهد پرداخت.
این گزارش در ادامه، چشم‌انداز اتحاد راهبردی ترکیه و ایران در سوریه را «نه چندان طولانی» توصیف کرد و نوشت: تهران و آنکارا مدت مدیدی است که در دو طرف درگیری‌ها در سوریه قرار دارند و هرچه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه به مخالفت خود با دولت سوریه و شخص بشار اسد، رئیس‌جمهوری این کشور ادامه می‌دهد، ایران در مقابل، از دولت سوریه حمایت قاطع می‌کند.
بااین‌حال، پس از سفر سرلشکر باقری به ترکیه، رسانه‌های ترکیه از توافق دو کشور برای انجام عملیات در ادلب سوریه خبر دادند. در همین راستا، روزنامه دیلی‌صباح نوشت: انتظار می‌رود سفر سرلشکر محمدحسین باقری، فرمانده ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران به آنکارا و دیدارش با خلوصی آکار، همتای ترک خود و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه به حصول نتایجی واقعی و منسجم در ادلب منجر شود.
منابع دیپلماتیک ارشد در آنکارا به دیلی‌صباح گفته‌اند که فرماندهان ایران و ترکیه در دیدار هفته گذشته خود بر سر سازوکاری برای یک منطقه کاهش تنش دیگر در سوریه، در شهر ادلب به توافق دست یافتند که شامل ارتش روسیه نیز می‌شود. این ژنرال‌ها در حقیقت به یک درک مشترک برای این شهر مناقشه‌برانگیز سوری دست پیدا کردند تا آن را به سرعت حل‌وفصل کنند.
بن‌علی ییلدریم، نخست‌وزیر ترکیه هم در‌این‌زمینه اظهار کرد که هدف اصلی، توقف جنگ داخلی در منطقه ادلب و بخش‌های جنوبی سوریه است. نخست‌وزیر ترکیه در ادامه بدون اینکه احتمال یک حمله زمینی مشترک میان تهران، آنکارا و مسکو در ادلب را رد کند، گفت که حمله علیه سازمان‌های تروریستی همواره در دستور کار بوده است.
کردها، عامل همگرایی تهران- آنکارا
اما حوادث منطقه تا چه حد می‌تواند بر عمیق و راهبری‌شدن روابط تهران- آنکارا بینجامد؟ رحمان قهرمانپور، کارشناس مسائل ترکیه در گفت‌وگو با «وقایع‌اتفاقیه» دراین‌باره می‌گوید: نمی‌توان گفت که سفر سرلشکر باقری به ترکیه به معنای پایان‌یافتن اختلافات دو کشور است. اختلافات میان ایران و ترکیه عمیق‌تر از این است که به این راحتی حل شود. بااین‌حال، احتمال توافق جامع میان دو کشور بر سر کردها وجود دارد.
قهرمانپور ادامه می‌دهد: آن چیزی که باعث شده تا این دو کشور بیش از گذشته به هم نزدیک‌تر شوند، بحث رفراندوم استقلال کردستان است. هرچه به زمان برگزاری این رفراندوم نزدیک‌تر می‌شویم، نگرانی‌ها بیشتر می‌شود و طبیعی است که مقامات کشورهای همسایه با یکدیگر دیدارهایی داشته باشند تا در صورت برگزاری رفراندوم واکنش مناسب و هماهنگی را نشان دهند. اصرار اقلیم کردستان و شخص مسعود بارزانی، رئیس این اقلیم برای برگزاری همه‌پرسی در کنار مخالفت کشورهای همسایه و حتی آمریکا، موجب نگرانی بیش‌ازپیش همسایگان این اقلیم شده است. کشورهای ایران، ترکیه و عراق در این مسئله نگرانی خود ابراز کرده‌اند اما سوریه به‌دلیل وقوع جنگ داخلی نتوانسته در این مورد وارد شود. اقلیم کردستان حتی پیشنهاد آمریکا مبنی‌بر به تعویق‌انداختن همه‌پرسی را نپذیرفت، این درحالی است که برخی معتقد بودند که اقلیم کردستان با چراغ سبز واشنگتن اقدام به برگزاری همه‌پرسی می‌کند.
این کارشناس اظهار می‌کند: آنکارا از مدت‌ها پیش صراحتا مخالفت خود با استقلال کردها را اعلام کرده بود و حتی به‌دلیل ارسال اسلحه و حمایت آمریکا از شاخه نظامی پ.ک.ک در سوریه موسوم به YPG روابط آنکارا- واشنگتن سردتر شده است.
تفسیر ترکیه این است که آمریکا در حضور کردها، با ایران و به‌ویژه ترکیه همکاری نمی‌کند. با توجه به سوابقی که آنکارا از واشنگتن داشته، متوجه گزینه آلترناتیو ایران شده است. اگر چنین اتفاقی بیفتد که ایران و ترکیه درباره کردهای سوریه همکاری کنند، می‌تواند نشانگر این باشد که توافق جامعی میان دو کشور شکل گرفته است؛ به‌این‌ترتیب که ایران در سوریه با ترکیه همکاری کند و در مقابل ترکیه در عراق با ایران همکاری داشته باشد. احتمال دارد که دو کشور در بسته وسیع‌تر درباره کردها به توافقی رسیده باشند که در این صورت شاهد تحرکات دیپلماتیک بیشتری در بین مقامات ایران، ترکیه، عراق و حتی سوریه خواهیم بود.
قهرمانپور با اشاره به سابقه روابط ایران و ترکیه می‌گوید: روابط کشورها تابع منافع ملی آنهاست اما این امر مانع همکاری آنها نمی‌شود. ایران و ترکیه فعلا در مسئله کردها و جلوگیری از دولت کرد اتفاق‌نظر دارند. زمانی که شرایط تغییر کند، طبیعی است که ترکیه هم در سیاست‌ها و روابط خود تجدیدنظر و آنها را بازتعریف کند.
اینکه ممکن است سیاست‌های آنکارا در قبال ایران تغییر کند، مانع همکاری دو کشور نمی‌شود؛ البته این موضوع برای ایران هم صادق است.
این کارشناس تأکید کرد: تشکیل دولت مستقل کردی خط قرمز ایران و ترکیه بوده؛ لذا طبیعی است که دو کشور به سمت همکاری بروند.
منبع: وقایع اتفاقیه
