حمله به فرودگاه اصلی استانبول ضعف های رئیس جمهور رجب طیب اردوغان را افزایش داده است؛ این آسیب پذیری به طور یکسان محصول اقدامات متحدان و مخالفان ترکیه است. اما دلیل این اتفاقات تا حدی هم به خود اردوغان برمی گردد.
به گزارش کوردپاریز، از آغاز قیام سوریه، اردوغان از این تنش به عنوان فرصتی برای سرکوب کردن حزب کارگران کردستان (پ ک ک)، گروهی شبه نظامی که چندین دهه است علیه دولت ترکیه مبارزه کرده و ناتو، آمریکا و اتحادیه اروپا آن را سازمانی تروریستی می دانند، استفاده کرده است.
خود دولت به نارضایتی کردها دامن زد و پ ک ک نیز از این شرایط به نفع خود استفاده نمود و تشدید حملات تروریستی خود را علیه دولت ترکیه، خصوصا علیه نهادهای امنیتی مانند پلیس، که تعداد آنها در طول پنج سال گذشته افزایش یافته است، افزایش داد.
اما این حملات به نفع اردوغان نیز بود چرا که از این حملات استفاده کرده و خود را به عنوان تنها کسی معرفی کرد که قادر به تامین امنیت ترکیه در برابر تروریسم است.
این تاکتیک برای مدتی جواب داد و اردوغان را قادر ساخت تا از ترس از بی ثباتی به عنوان ابزاری محوری برای دست یابی به یک پیروزی گسترده برای حزب خود در آخرین انتخابات پارلمانی استفاده کند.
اما تمرکز بر پ ک ک نیز به معنی منحرف کردن منابع امنیتی ای است که می توانست برای جمع آوری اطلاعات و جلوگیری از حملات یکی دیگر از عوامل بی ثباتی، یعنی داعش، از آنها استفاده کند.
همان زمان، ترکیه داعش را ابزاری مناسب برای کمک به سرنگونی رژیم بشار اسد در سوریه دید، خصوصا اینکه برخی از عناصر دولت ترکیه به این گروه احساس تمایل دارند. این وضعیت رفت و آمد مبارزان داعش را به داخل و خارج از سوریه از طریق مرزهای ترکیه تسهیل نمود.
این موضع عملی نسبت به داعش، در ابتدا راهی را برای اردوغان فراهم نمود تا خود را در مقابل اسد به اثبات برساند، اما این مسئله در عین حال راه را برای داعش هموار نمود تا حضور و فعالیت های خود را در ترکیه تقویت کند. ترکیه به دلیل ترس از اینکه هر گونه اقدامی علیه داعش منجر به اقدام تلافی جویانه جدی در داخل خاک ترکیه خواهد شد نمی توانست هیچ اقدامی صورت دهد.
موضع عدم سخت گیری در مقابل داعش نیز در نهایت اردوغان را تحت فشار دو سویه قرار داد- از یک سو ایالات متحده و از سوی دیگر روسیه.
کاخ سفید ترکیه را تحت فشار قرار داد تا با ائتلاف بین المللی ضدداعش همکاری کند. کاری که ترکیه تمایلی به انجام آن نداشت و دلیل اصلی آن نیز این بود که ائتلاف، موضوع تغییر رژیم در سوریه را از برنامه خود خارج کرده است. اما مشارکت ترکیه در ائتلاف بدان معنی است که داعش در حال حاضر ترکیه را به عنوان یک حریف می بیند.
از سوی دیگر، روسیه رویکرد منعطف دولت اوباما نسبت به تغییر رژیم در سوریه را فرصتی برای اثبات جایگاه سیاسی خود نسبت به غرب یافت.
مسکو با تلقی کردن ترکیه به عنوان یک رقیب سیاسی و اقتصادی، بر روی ترکیه متمرکز شده و یک سری تحریکات نظامی در خارج از پایگاه خود در سوریه انجام داد که در نهایت در ماه نوامبر به سقوط یک جت جنگنده روسی که به حریم هوای ترکیه تجاوز کرده بود منجر شد .
آنگونه که پیش بینی می شد، اردوغان در برابر خشم مسکو نسبت به این حادثه مقابله کرد. اما هر دوی ایالات متحده و روسیه سریعا به پشتیبانی از گروه های کرد در شمال سوریه پرداختند چرا که این گروه ها با داعش مبارزه می کنند. از آنجا که این گروه ها رابطه مستقیمی با پ ک ک دارند، اردوغان میان ایالات متحده از یک طرف و روسیه از سوی دیگر گیر افتاد.
اردوغان که پیش از این و در پی بحران ناوگان غزه در سال ۲۰۱۰ روابط دیپلماتیک ترکیه با اسرائیل را قطع کرده بود، به طور فزاینده ای در جامعه بین المللی به حاشیه رانده شد. حتی توافق جدید با عربستان سعودی بر سر سوریه نیز ریسک بدی بود چرا که خود پادشاهی عربستان از اینکه به وسیله متحد آمریکایی خود هم در سوریه و هم در ایران، پس از توافق هسته ای، تنها گذاشته شده بود شکایت داشت.
اردوغان، به دلیل اینکه حامی منطقه ای قوی ای نداشت و به دلیل فشار از سوی هر دو جریان غرب و شرق – و همچنین مشکل رو به رشد تروریسم در خانه از سوی پ ک ک و داعش – به دنبال سازش و از سر گیری روابط دیپلماتیک با اسرائیل و حل مشکل بوجود آمده با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، پس از سقوط جت جنگنده بود.
اما این تغیرات نه تنها اردوغان را سیاستمداری زیرک نشان نداد، بلکه وی را فردی ضعیف تر نشان داد. این وضعیت کاملا به نفع داعش بود، که به دنبال راهی مناسب برای گرامی داشتن دومین سالگرد استقرار خود در “خلافت” خود خوانده اش بود.
در زمانی که داعش از سوی سوریه و عراق تحت فشار قرار گرفته است، آسیب پذیری اردوغان فرصتی طلایی را برای این سازمان تروریستی فراهم آورد تا شکست های خود را جبران کند. اینکه آیا اردوغان قادر به غلبه بر این وضعیت خواهد بود یا نه؛ آینده آن را مشخص خواهد نمود.
* لینا خطیب رئیس برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در مرکز چتم هاوس است. وی پیشتر مدیر مرکز خاورمیانه کارنگی در بیروت و بنیانگذار مشترک برنامه اصلاحات عرب و دموکراسی در مرکز دموکراسی، توسعه و حاکمیت قانون دانشگاه استنفورد بود.
منبع: سی ان ان ترک
