از آن جهت کە کردهای ترکیه روابط خویشاوندی و نزدیکی با کردهای سوریە دارند، ترکیە ناچار است سیاستهای سازندەتر و متفاوت‌تری در پیش بگیرد. اعمال سیاستهای دافعە‌جویانە ترکیە علیە PYD، جز اینکە این حزب را بە سوی دیگر نیروها سوق دهد، هیچ نتیجەای در پی نخواهد داشت.
در حالیکە نیروهای ائتلاف در سوریە عملیاتهای خود را علیە ترورهای داعش ادامە می‌دهند، تأسیس نمودن “کریدور کرد” در شمال سوریە در دستور کار مخفی قرار گرفتە است. چنین چیزی تا چە حد ممکن است؟ اگر ممکن باشد ترکیە از این پس چە کار می‌تواند بکند؟ حسن مسعود اوندر کارشناس خاورمیانەی مرکز تحقیقات استراتژیک بین‌المللی (USTAD) در این بارە می‌نویسد.
دولت – ملتهای مصنوعی ساختە دست فرانسە و انگلستان پس از جنگ جهانی اول، همراه با آغاز انقلاب در کشورهای عربی بە اجزای اتنیکی، مذهبی و دینی تجزیە شدند. دلیل اصلی اینکە دولت – ملتهای تأسیس شدە هموارە مصنوعی ماندند این بود: هویتهای متفاوت اتنیکی و مذهبی از لحاظ اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و روانی – اجتماعی بە اندازەی کافی مشترک تلقی نشدە و در هم تنیدە نشدند.
اشغال عراق و قیامهای سوریە، توانست در سطح بین‌المللی این امکان را فراهم کند کە گروههای کوچک با هویتهای جداگانە در عرصەی سیاسی حضور پیدا کنند. PYD بە عنوان محصول این روند در جنگ داخلی سوریه با دولتهایی همچون روسیە، آمریکا و ایران کە مواضع مخالف هم دارند، توانستە است ارتباط برقرار کردە و بە عنوان یک بازیگر، توافقاتی بە دست آورد.
آنچە PYD را بە لحاظ استراتژیک بە عاملی مٶثر تبدیل کردە است اهمیت حیاتی کریدور کرد از نظر پترو – پلیتیک است یا اینکە تنها نیروی فعال مخالف کە در منطقە علیە داعش می‌جنگد؟ پاسخ این سئوال از کشوری بە کشور دیگر، متفاوت است؛ اما دولتهای متفاوت داخل در بازی، بە بهانەهای مختلف بە حمایت از PYD ادامە می‌دهند.
پس از جنگ PYD- داعش، کوبانی بە عنوان مرکز ژئوپلیتیک کردها جایگزین شمال عراق شدە است. این دو منطقەی ژئوپلیتیک؛ رقیب همدیگر بودند و از لحاظ ایدئولوژیک از ریشەهای جداگانە نشأت گرفتەاند. در حالیکە PDK کە کنترل شمال عراق را در دست دارد مبتنی بر ساختاری محافظەکارانە است، PKK/PYD کە کنترل منطقەی ژئوپلیتیک دیگر را در اختیار دارد گرایشهای سکولاریستی دارد. از همین رو امکان اینکە این دو مرکز ژئوپلیتیک در میان مدت بە توافق رسیدە و یک مرکز یکپارچەی ژئوپلیتیکی ایجاد کنند، بە سبب تفاوتهای ایدئولوژیکی ممکن نیست.
از آن جهت کە کردهای کشورمان(ترکیه) روابط خویشاوندی و نزدیکی با کردهای سوریە دارند، ترکیە ناچار است سیاستهای سازندەتر در پیش بگیرد.
ترکیە با هدف ایجاد زمینەهای مناسب جهت تداوم روابط با این دو مرکز ژئوپلیتیک، روند چارەیابی را آغاز نمود، اما PYD/PKK با اعتماد بە نفس بیش از حدی کە از پیروزی در جنگ کوبانی بە دست آورد، روند چارەیابی را تضعیف کردند. وضعیت فعلی سوریە و روابط تاکتیکی این سازمان با ایران، مهمترین مانع فراروی روند چارەیابی است.
ایران در مقابل تلاشهای ترکیە برای تغییر رژیم سوریە و استقرار سیستم سیاسی جدید، PYD را بە عنوان برگ برندە در دست خود نگە داشتە و ژئوپلیتیک بودن کوبانی را برای جهت‌دهی سیاستهای ترکیە در سوریە بە کار می‌گیرد. ترکیە برای جلوگیری از تمامی اینها و تأثیرگذاری بر تمامی کردهای خاورمیانە، روابط نزدیک خود با PDK را ادامە می‌دهد. اما وقایع اخیر شمال عراق، نشانگر آن است کە حکومت بغداد، ایران و PKK، PDK را هدف خود قرار دادەاند. فعالیتهای جنبش تغییر و اتحادیەی میهنی کردستان با حمایت ایران و سخنان مصطفی قرەسو از اعضای مدیریتPKK کە PDK را هدف می‌گیرد را می‌توان تحت عنوان عکس‌العمل آنها بە روابط ترکیە با این حزب، ارزیابی نمود. بە علاوە گفتەهای اعضای رهبری PKK مبنی بر اینکە حزب عدالت و توسعە بە همراهPDK “قصد نابودی ما را دارند”، نشانەی نگرانی آنها از روابط ترکیە با شمال عراق است.
بە سبب آنچە تاکنون بحث نمودیم احتمال اینکە کریدوری کردی کە از شمال عراق آغاز و تا دریای مدیترانە امتداد یابد، بسیار ضعیف است، اما احتمال دارد در شمال سوریە یک ادارە سیاسی خودمختار یا فدرال تشکیل شود. همراه با ایجاد این ساختار و در پی گرفتن سیاستهای متخاصم و تشکیل هویت جدید سیاسی کرد با مرکزیت کوبانی، ریسک مخالفت با ترکیە را بە دنبال خواهد داشت. این ریسک بە معنای آن است کە در حیات خلوت ترکیە بە عنوان یک قدرت مهم منطقەای ابراز وجود نکند.
از آن جهت کە کردهای ترکیه روابط خویشاوندی و نزدیکی با کردهای سوریە دارند، ترکیە ناچار است سیاستهای سازندەتر و متفاوت‌تری در پیش بگیرد. اعمال سیاستهای دافعە‌جویانە ترکیە علیە PYD، جز اینکە این حزب را بە سوی دیگر نیروها سوق دهد، هیچ نتیجەای در پی نخواهد داشت. اما در شرایطی کە ترکیە در داخل با مسألەی ترور رو بە رو است، پیشبرد روابط نزدیک سیاسی با PYD کە دنبالەی PKK است، برای تصمیم‌گیرندگان سیاسی یک معضل جدی ایجاد کردە است. برای گذار از این معضل آنچە را ترکیە در میان مدت باید انجام دهد در پایین ذکر می‌کنیم:
١- با قطع ارتباط میان PKK و PYD، PYD بایستی از لحاظ ایدئولوژیک دوبارە شکل‌دهی شود، بە علاوە باید صالح مسلم بە عنوان شخصیتی سیاسی و مستقل بە میان آمدە و برای خروج او از تأثیر قندیل تلاش شود. در حالیکە PYD از لحاظ ایدئولوژیک دوبارە شکل‌دهی می‌شود، تلاش شود بە جای استفادە از نیروی نظامی، از “نیروی نرم” استفادە شود و از این طریق بە آن فشار وارد شود. ابن رشد می‌گوید: “اگر تخم‌مرغ با نیرویی خارجی شکستە شود، زندگی پایان می‌یابد؛ اگر با نیرویی از داخل شکستە شود، زندگی آغاز می‌شود؛ زیرا تغییرات درست همیشە در داخل روی می‌دهند.” روابط ترکیە با PYD باید از این منظر نگریستە شود و اقداماتی در راستای تغییر از درون، انجام گیرد. در گذشتە منطقەی خودمختار شمال عراق خط قرمز ترکیە بود، اما در حال حاضر روابطی نزدیک ایجاد شدە است. می‌توان چنین سیاستی را در قبال شمال سوریە نیز اعمال نمود. زیرا ایجاد سازماندهی سیاسی و اقتصادی ساختاری کە در شمال سوریە ایجاد می‌شود، بدون وجود ترکیە ممکن نخواهد بود. اما ترکیە نیز اگر با کردهای دیگر کشورها در تنش و درگیری باشد، نمی‌تواند با کردهای درون خود بە صلح پایدار دست یابد.
٢- ترورهای PKK یکی از مهمترین عوامل بازدارندەی گامهایی است کە ترکیە در رابطە بە ژئوپلیتیک کردها خواهد داشت. تا زمانی کە این مسألە رفع نگردد، ممکن نیست ترکیە بتواند با کردهای اطراف روابطی حسنە داشتە باشد. از این رو ترکیە، با از بین بردن ظرفیتهای عملیاتی PKK آن را پرورش دادە و طی نشستهایی کە با قندیل خواهد داشت آنها را مجاب کند کە مقابل ترکیە عملیات مسلحانە انجام ندادە و اینگونە بە سوی راه حل گام بردارد.
٣- در عرصەی سیاسی نیز، برای ایجاد HDP جدید، دولت با تمامی امکانات موجود تلاش کند “کردهای مخالف طرفدار چارەیابی” را کە سیستم PKK/HDP آنها را نادیدە گرفتە است، وارد عرصە نمودە و امکان مشارکت و نمایندگی کردن آنها را در HDP فراهم آورد. با لغو مصونیت طرفداران عدم راه‌حل در درون HDP کە باعث تعمیق و تشدید قطب‌بندی سیاسی و اجتماعی ترکیە شدەاند و راه را برای داخل شدن کادرهایی کە برای چارەیابی بتوانند راحت‌تر با حکومت کار کنند، بگشاید. HDP جدیدی کە تأسیس خواهد شد باید با دیدگاهی ترکیە محور، کە ایجاد روابط با PDKو PYD را در دستور کار خود قرار دادە از سیاستی پیروی کند که ترکیە را بە دولت تمامی کردهای خاورمیانە تبدیل کند. تا زمانی کە ترکیە از سیاستهایی کلیت گرا کە تمامی تنوعات دینی و اتنیکی خاورمیانە را در بر بگیرد، پیروی نکند، ممکن نیست بتواند چارەیابی و حلی پایدار برای مسائل و مشکلات خود و همسایگانش، تولید کند. برای آنکە HDP بتواند چنین نقشی ایفا نماید باید عرصەی سیاسی لازم از سوی دولت گشودە شود. در غیر این صورت کریدور کردی‌ای کە در شمال سوریە ایجاد می‌شود، امکان دارد در میان مدت بە تهدیدی سیاسی و امنیتی برای ترکیە تبدیل شود. وضعیتهایی کە بە عنوان تهدید دیدە می‌شوند با سیاستهای عاقلانە می‌توانند بە فرصت تبدیل شوند. کافی است کە انعطاف‌پذیری لازم را از خود بروز داد.
منبع: روزنامەی قرار
